ုင္ပါသည္။ ပထမလႈိင္းသည္ ၁၈ဝဝ ျပည့္ႏွစ္
ခန္႔တြင္စတင္ၿပီး ၁၉၃ဝ ျပည့္ႏွစ္ပိုင္းေလာက္တြင ္ၿပီးဆုံးသည္။
ထိုကာလမ်ားတြင္ အမ်ိဳးသား အမ်ိဳးသမီး တန္းတူအခြင့္အေရးအတြက္
ေအာင္ျမင္မႈမ်ား အေတာ္ေလးရရွိခဲ့သည့္ ကာလဟူ၍ ဆိုရမည္။
ဒုတိယ လႈိင္းသည္ ၁၉၆ဝ ျပည့္ႏွစ္ေႏွာင္းပိုင္းေလာက္တြင္ ေပၚေပါက္ခဲ့သည္။
ထိုကာလမ်ားသည္ တန္းတူညီမၽွ အခြင့္အေရးအတြက္ တိုက္ပြဲဝင္ရ႐ုံမၽွမက
အေတြးအျမင္သေဘာတရားမ်ား တိုးတက္ဖြံ႕ၿဖိဳးေရးအျပင္ ေယာက္်ားႏွင့္
မိန္းမတို႔အၾကား ဖိစီးေနသည့္ စိတ္ေဝဒနာတို႔ကိုပါ အေျဖရွာလာၾကသည့္
ေခတ္ျဖစ္လာသည္။ အမ်ိဳးသမီးမ်ားအတြက္ အခြင့္အေရးကို တိုက္ပြဲဝင္ရင္း
စိတ္ဖိစီးမႈ ခံစားေနရသည္မ်ားကိုပါ အေလးေပးၾကရန္ တိုက္ပြဲဝင္
လႈပ္ရွားလာသည့္ ေခတ္လည္း ျဖစ္သည္။
အမ်ိဳးသမီးမ်ားအေပၚ အစဥ္အလာအျမင္
ဥေရာပတိုက္ႏွင့္ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းေဒသမ်ား၏ ေရွးေဟာင္းအေထာက္အထားမ်ားအရ
ေက်ာက္ေခတ္ ယဥ္ေက်းမႈတြင္ အမ်ိဳးသမီးကို နတ္ဘုရားအျဖစ္
ကိုးကြယ္မႈမ်ားႏွင့္ မိခင္ႀကီးစိုးသည ့္ေခတ္ကာလရွိခဲ့ေၾကာင္း
ေတြ႕ခဲ့ရသည္။ မိန္းမမ်ားသည္ အုပ္စုေခါင္းေဆာင္မ်ားျဖစ္ခဲ့ၾကေၾကာင္း
အေထာက္အထား မ်ားစြာရွိခဲ့သည္။
သမိုင္းဆိုင္ရာ အေထာက္အထားမ်ားအရ ေယာက္်ားနတ္ဘုရားမ်ားကိုလည္း
ကိုးကြယ္သည္ကိုေတြ႕ရၿပီး၊ ေယာက္်ားမ်ားသည္ ႏိုင္ငံေရး၊ ဘာသာေရး၊
စစ္ေရးေခါင္းေဆာင္မ်ားအျဖစ္ ရပ္တည္ခဲ့ၾကေၾကာင္းလည္း ေတြ႕ေနရျပန္သျဖင့္
အမ်ိဳးသမီးမ်ားသည္ လက္ေအာက္ငယ္သားမ်ားကို ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ေပးၾက
ရသည့္ေနရာကို ရယူပိုင္ဆိုင္ထားၾကသူမ်ားဟူ၍လည္း ဆိုႏိုင္သည္။
ေရွးေဟာင္းဂရိႏွင့္ ေရာမေခတ္၊ ခရစ္ယာန္အယူလႊမ္းမိုးသည့္ ေခတ္မ်ားတြင္
အမ်ိဳးသမီးမ်ားကို လူေတာတိုးခြင့္ မရွိ လူရာမသြင္းဘဲ အမ်ိဳးသားမ်ား၏
လက္ေအာက္ငယ္သားပမာ ျပဳမူဆက္ဆံခဲ့ၾကသည္။
ဥပမာ ဂရိအေတြးအေခၚပညာရွင္ အရစၥတိုတယ္က သူေရးသားျပဳစုသြားသည့္
''ႏိုင္ငံေရး'' က်မ္းတြင္ အမ်ိဳးသမီးမ်ားသည္ ယုတ္ညံ့သူမ်ားျဖစ္ၿပီး
အမ်ိဳးသားမ်ား၏ အုပ္ခ်ဳပ္မႈကို ခံၾကရမည္ဟုဆိုခဲ့သည္။ စိန္႔ေပါလ္ ကလည္း
ခရစ္ယာန္အမ်ိဳးသမီး အိမ္ေထာင္ရွင္မ်ားသည္ ခင္ပြန္းျဖစ္သူ၏စကားကို
နာခံရမည္ျဖစ္ၿပီး ဘုရားေက်ာင္းတြင္ စကားေျပာဆိုခြင့္ မရွိဟု ဆိုခဲ့သည္။
သမိုင္းသည္ ဒုတိယေထာင္စုႏွစ္သို႔ ေက်ာ္နင္းလာသည့္တိုင္
အမ်ိဳးသမီးအခြင့္အေရးဆိုသည္မွာ တိုက္ယူႏိုင္မွ ေပးသည့္ကာလမ်ား
ျဖစ္ခဲ့ရသည္။ ပိုင္ဆိုင္မႈ၊ ပညာေရး၊ ဥပေဒေရးရာတို႔တြင္
ဆုံး႐ႈံးနစ္နာရမႈေတြကလည္း မ်ားလွသည္။ လက္ထပ္လိုက္သည့္အမ်ိဳးသမီးတစ္ဦးသည္
ခင္ပြန္းသည္၏ ပိုင္ဆိုင္ေသာ ပစၥည္းတစ္ခုပမာ ျဖစ္သြား႐ုံမက
ေဆြမ်ိဳးႏွင့္ေယာက္ကၡမတို႔ကို ေၾကာက္ရသည့္ဒုကၡပါပိုလာသည္။
သို႔ေသာ္သမိုင္းတြင္ ကိုယ့္ ခင္ပြန္းကို ျပန္ၿပီးစိန္ေခၚဝံ့သည့္
အမ်ိဳးသမီးမ်ားက ဓားစြမ္းထက္ ကေလာင္စြမ္းကို ျပၿပီးတိုက္ပြဲဝင္ခဲ့ၾကသည္။
ဥပမာ ဂ်ာမန္သီလရွင္ဆရာႀကီးတစ္ဦး (Hildegard of Bingen) သည္ ခရစ္ယာန္
ေက်ာင္းေတာ္မွ ေယာက္်ားသားအာဏာပိုင္မ်ားကို ဆန္႔က်င္ ေတာ္လွန္အာခံခဲ့သည္။
အီတလီစာေရးဆရာမႏွင့္ နန္းတြင္းသူ (Christine de Pisan) ကလည္း ခရစ္ယာန္
အယူဝါဒပါ အယူအဆမ်ားႏွင့္ သမၼာက်မ္းစာပါ အခ်က္မ်ားကို ေထာက္ျပ
ေဝဖန္ခဲ့သည္။ ၁၇ ရာစုကုန္ခါနီးတြင္ စာေရးဆရာမ အေတာ္မ်ားမ်ားေပၚလာသည္။
အဂၤလန္မွ Mary Astell သည္ အမ်ိဳးသမီးမ်ားပညာေရးႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး
အထူးတိုက္ပြဲဝင္ခဲ့သူ တစ္ဦးျဖစ္သည္။
အမ်ိဳးသမီးတိုက္ပြဲ ပထမလႈိင္း
အမ်ိဳးသမီးအခြင့္အေရးတိုက္ပြဲအတြက္ Feminism ဟူသည့္ ေဝါဟာရကို ၁၉
ရာစုအကုန္အထိ မသုံးစြဲ ၾကေသးေပ။ အမ်ိဳးသမီးမ်ားအတြက္
တိုက္ပြဲဝင္ေနသူမ်ားသည္ ၁၈ ရာစုအကုန္ ေလာက္ကတည္းကပင္
လႈပ္ရွားေနၾကၿပီျဖစ္သည္။ အမ်ိဳးသမီးအခြင့္အေရး တိုက္ပြဲအတြက္
ပထမဦးဆုံးလႈပ္ရွားမႈမွာ အမ်ိဳးသမီးမ်ား သည္ အမ်ိဳးသားမ်ားႏွင့္
တန္းတူအခြင့္အေရး ရသင့္သည္ဆိုေသာ အယူအဆသာ ျဖစ္သည္။
ထိုစဥ္က ေတာင္းဆိုခ်က္မ်ားတြင္ အမ်ားျပည္သူၾကား တန္းတူညီမၽွ ႏိုင္ငံသူ
ႏိုင္ငံသားတစ္ဦးအေနျဖင့္ ရပ္တည္ခြင့္ႏွင့္ အိမ္တြင္း၌လည္း
အခ်ိဳ႕ေနရာမ်ားတြင္ တန္းတူအခြင့္အေရးရပိုင္ခြင့္မ်ား ပါဝင္သည္။
ထိုအႀကံအစည္ စိတ္ကူးမ်ားသည္ အေမရိကန္ေတာ္လွန္ေရး (၁၇၇၅-၁၇၈၃) ႏွင့္
ျပင္သစ္ေတာ္လွန္ေရး (၁၇၈၉-၁၇၉၉) တို႔ကိုမ်ားစြာ သက္ေရာက္မႈရွိေစၿပီး
လြတ္လပ္ျခင္း၊ ညီမၽွျခင္းဆိုသည့္ သေဘာတရားမ်ားကို အားေပး အားေျမႇာက္
ျဖစ္ေစခဲ့သည္။
ျပင္သစ္ႏိုင္ငံ အမ်ိဳးသမီးေရးလႈပ္ရွားသူမ်ားက လြတ္လပ္ျခင္း၊ ညီမၽွျခင္း၊
ခ်စ္ၾကည္ ရင္းႏွီးျခင္းဆိုသည့္ မူဝါဒကို လက္ကိုင္ထားလၽွင္
အားလုံးတန္းတူညီမၽွ အခြင့္အေရးေပးရန္လည္းလိုသည္ဟု ေထာက္ျပၾကသည္။
အေမရိကန္ အမ်ိဳးသမီးေရးရာလႈပ္ရွားသူမ်ားက တစ္ၿပိဳင္တည္းတြင္ အေမရိကန္
လြတ္ေျမာက္ေရး ေၾကညာစာတန္း၌ အမ်ိဳးသမီးမ်ားအတြက္ လြတ္လပ္ခြင့္
ႏိုင္ငံသားျဖစ္ခြင့္၊ ပစၥည္းဥစၥာ ပိုင္ဆိုင္ခြင့္မ်ားကို ထည့္သြင္း
ေၾကညာႏိုင္ခဲ့သည္။
အဂၤလန္တြင္ Mary Wollstonecraft သည္ A Vindication of the Rights of
Women (1792) ဟူသည့္စာအုပ္ကို ေရးခဲ့သည္။ ထိုစာအုပ္တြင္
အမ်ိဳးသမီးမ်ားအတြက္ တန္းတူညီမၽွခြင့္ႏွင့္ ပညာေရး ပိုမိုေလ့လာ
သင္ၾကားခြင့္မ်ားကို ေတာင္းဆိုတင္ျပထားသည္။ အမ်ိဳးသမီးမ်ားကို ေနရာမေပး
ေခ်ာင္ထိုးထား ၾကသည့္အျဖစ္ႏွင့္ ယုတ္ညံ့နိမ့္က်သည္ဆိုေသာ အယူအဆကို
ပထမဦးဆုံး ေဝဖန္ျပစ္တင္ခဲ့သည့္ စာေပလည္း ျဖစ္သည္။
၁၉ ရာစုအေစာပိုင္းတြင္ ၿဗိတိန္ႏိုင္ငံ၌ လူလတ္တန္းစားအမ်ိဳးသမီးမ်ားသည္
အုပ္စုေလး တစ္စုဖြဲ႕ၿပီး ပညာသင္ၾကားေရးႏွင့္ ဥပေဒေရးရာ (လက္ထပ္မႈဆိုင္ရာ)
တို႔တြင္ ပိုမိုအခြင့္ အေရးရရွိေစေရး၊ အလုပ္အကိုင္ ရရွိေရး၊
မဲေပးပိုင္ခြင့္ရရွိေရးမ်ားကို ေတာင္းဆိုခဲ့ၾကသည္။
အမ်ိဳးသမီးမ်ားအတြက္ တန္းတူညီမၽွ အခြင့္အေရးေပးရန္ သေဘာတရားအရ
ေထာက္ခံေဆြးေႏြး ေရးသားခဲ့သူမ်ားတြင္ အေတြးအေခၚပညာရွင္ John Stuart Mill
သည္ ထင္ရွားသည္။ သူေရးသားသည့္ The Subjection of Women (1869) တြင္
ထိုသေဘာ တရားမ်ားကို ေရးသားခဲ့သည္။ ဇနီးျဖစ္သူ Harriet Taylor ၏
ၾကဇာမကင္းေသာ သေဘာတရားမ်ား ျဖစ္သည္ ဟုလည္း ေထာက္ျပၾကသည္။
၁၈၅ဝ ေနာက္ပိုင္းကာလမ်ားတြင္ အမ်ိဳးသမီးေရးလႈပ္ရွားမႈမ်ားသည္
တန္းတူညီမၽွအခြင့္အေရးရရွိေရးမွ မဲေပးခြင့္ရရွိေရးသို႔
ကူးေျပာင္းသြားသည္။ အမ်ိဳးသမီးမ်ားမဲေပးပိုင္ခြင့္လႈပ္ရွားမႈဟူ၍
လူသိမ်ားသည္။
ထိုတိုက္ပြဲကို ဦးေဆာင္သူမ်ားတြင္ အေမရိကန္ႏိုင္ငံမွ Susan B. Anthony
ႏွင့္ Elizabeth Cady Stanton တို႔ ထင္ရွားသည္။ ေနာက္ပိုင္း
အမ်ိဳးသမီးမ်ားမဲေပးပိုင္ခြင့္သည္ နယူးဇီလန္၊ ဆိုဗီယက္ယူနီယံ၊ ဂ်ာမနီ၊
ပိုလန္၊ ဩစႀတီးယားႏွင့္ ဆြီဒင္ႏိုင္ငံမ်ား သို႔ ပ်ံ႕ႏွံ႔သြားသည္။
၁၉ ရာစုေႏွာင္းပိုင္းတြင္ အမ်ိဳးသမီးေရးရာလႈပ္ရွားသူမ်ားက
အမ်ိဳးသမီးမ်ားအတြက္ စစ္မ်က္ႏွာတစ္ခုဖြင့္ကာ
တိုက္ပြဲဝင္လႈပ္ရွားလာၾကျပန္သည္။ အမ်ိဳးသမီးမ်ားသည္ စာေပ၊ အႏုပညာႏွင့္
အျခား လူမႈေရးလုပ္ငန္းမ်ား တြင္ အမ်ိဳးသားမ်ားႏွင့္ တန္းတူအခြင့္အေရး
ရပိုင္ခြင့္မ်ားျဖစ္သည္။
၂ဝ ရာစုကိုျပန္ေျပာင္းၾကည့္လၽွင္ ေျမာက္အေမရိကႏွင့္ ဥေရာပႏိုင္ငံမ်ား၏
မီဒီယာေလာကတြင္ ''အမ်ိဳးသမီးသစ္'' ဆိုသည့္ လႈပ္ရွားမႈကို
ေတြ႕ရမည္ျဖစ္သည္။ ထိုအမ်ိဳးသမီးလႈပ္ရွားမႈႀကီး၏ စိန္ေခၚခ်က္သည္
လူမႈအဖြဲ႕အစည္းအတြင္း တန္းတူညီမၽွ အခြင့္အေရး ရပိုင္ခြင့္မ်ားအျပင္၊
အစဥ္အလာကိုဆန္႔က်င္ခြင့္၊ လြတ္လပ္စြာေနထိုင္ပိုင္ခြင့္၊
ေ႐ြးခ်ယ္ဝတ္ဆင္ခြင့္ မ်ားလည္းပါဝင္ေနေၾကာင္းေတြ႕ရသည္။
၁၉၂ဝ ခုႏွစ္မ်ားတြင္ အမ်ိဳးသမီးေရးရာလႈပ္ရွားသူမ်ားက
တန္းတူညီမၽွဆိုသည္ထက္ အမ်ိဳးသမီးမ်ား ဘက္ကိုသာ အေလးေပး
စဥ္းစားေဆြးေႏြးမႈမ်ားလုပ္လာသည္။ ဥပမာ မိခင္ႏွင့္ကေလးမ်ားအတြက္
ဖူလုံေရးႏွင့္ ေစာင့္ေရွာက္ေရးတို႔ကို ဦးစားေပးေဆာင္႐ြက္
လႈပ္ရွားလာၾကသည္။ ထိုလႈပ္ရွားမႈသည္ အမ်ိဳးသမီးေရး လႈပ္ရွားမႈ
ဒုတိယလႈိင္းအတြက္ ပိုမိုအေျခခိုင္မာေစသည့္ လႈပ္ရွားမႈလႈိင္းႀကီးတစ္ခု
ျဖစ္လာေစခဲ့သည္။
အမ်ိဳးသမီးတိုက္ပြဲ ဒုတိယလႈိင္း
ဒုတိယလႈိင္းလုံးႀကီးေတြ တက္လာေစရန္ တြန္းအားေပးလိုက္သည့္ လႈပ္ရွားမႈသည္
အမ်ားျပည္ႏွင့္ သက္ဆိုင္ သည့္ အခြင့္အေရးလႈပ္ရွားမႈတစ္ခုမွ
စတင္လိုက္ျခင္းျဖစ္သည္။
၁၉၆ဝ ျပည့္ႏွစ္မ်ားတြင္ ေျမာက္ အေမရိကတိုက္၌
စစ္ဆန္႔က်င္ေရးလႈပ္ရွားမႈမ်ား ေခတ္စားလာသည္။ ဥေရာပ၊ အာရွႏွင့္
ဩစေၾတးလၽွတို႔တြင္ စစ္ဆန္႔က်င္ေရးလႈပ္ရွားမႈမ်ား တိုးတက္မ်ားျပားလာသည္။
အမ်ိဳးသမီး အခြင့္အေရး လႈပ္ရွားမႈအေနျဖင့္ ကိုယ္ပိုင္
ဆုံးျဖတ္ပိုင္ခြင့္၊ လိင္ခြဲျခားမႈမရွိေရးတို႔ကို အေမရိကန္ရွိ
အမ်ိဳးသမီးထုက တက္ႂကြစြာလႈပ္ရွားလာခဲ့ၾကသည္။
ထိုအယူအဆမ်ားသည္ ၁၉၇ဝ ႏွင့္ ၁၉၇၈ ခုႏွစ္မ်ားတြင္ ေတာင္းဆိုခ်က္ ၇
ခ်က္ျဖစ္ေပၚလာေစရန္ အေထာက္ အကူျပဳသည့္ အေတြးအျမင္မ်ား ဟူ၍လည္းဆိုရမည္။
ေတာင္းဆိုခ်က္ ၇ ခ်က္တြင္...
(၁) လုပ္ခလစာ ညီတူညီမၽွရခြင့္
(၂) တန္းတူညီမၽွပညာသင္ခြင့္ႏွင့္ အလုပ္အကိုင္ရရွိႏိုင္သည့္အခြင့္အေရး
(၃) ေငြေၾကးႏွင့္ တရားဥပေဒဆိုင္ရာ
(၄) ကေလးေစာင့္ေရွာက္မႈတြင္ ၂၄ နာရီတာဝန္ယူရျခင္း
(၅) လြတ္လပ္စြာ ပဋိသေႏၶတားပိုင္ခြင့္၊ ဖ်က္ခ်ပိုင္ခြင့္ႏွင့္ ရယူပိုင္ခြင့္
(၆) လိင္ဆက္ဆံ မႈဆိုင္ရာလြတ္လပ္ပိုင္ခြင့္၊ လိင္တူခ်င္းဆက္ဆံမႈကို
မိမိသေဘာက် ဆုံးျဖတ္ပိုင္ခြင့္
(၇) အတင္းအက်ပ္ အဓမၼျပဳကာ လိင္ဆက္ဆံျခင္း တို႔မွကင္းလြတ္ခြင့္မ်ားပါဝင္သည္။
အမ်ိဳးသမီးတိုက္ပြဲ ဒုတိယလႈိင္း၏အလယ္ သေဘာတရားမ်ားသည္ တစ္ဦးခ်င္းဆိုင္ရာ
ႏိုင္ငံေရးအယူအဆမ်ား ျဖစ္လာသည္။
အမ်ိဳးသမီးတစ္ဦးခ်င္းစီ၏ ခံစားခ်က္ပိုင္းႏွင့္ မ်ားစြာ သက္ဆိုင္လာသည္။
အမ်ိဳးသမီးတစ္ဦးကို အထီးက်န္စြာ ပစ္ပယ္ထားၿပီး
ဖိႏွိပ္ခ်ဳပ္ခ်ယ္ထားျခင္းျဖင့္ ေဝဒနာမခံစားေစသင့္ဆိုေသာ အယူအဆမ်ား
ေခတ္စားလာသည္။ ထိုအခ်ိန္က လူမႈေရးႏွင့္ ႏိုင္ငံေရးနယ္ပယ္တြင္
အမ်ိဳးသမီးမ်ားအတြက္ ေနရာသိပ္ မရွိေသးေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။
ထိုအယူအဆမ်ားသည္ ျပင္သစ္အေတြးအေခၚပညာရွင္ Simone de Beauvoir ႏွင့္
အေမရိကန္ အမ်ိဳးသမီးေရးလႈပ္ရွားသူ စာေရးဆရာမ Kate Millett တို႔၏
အေတြးစာေပမ်ားျဖင့္ ထြန္းကားလာေစခဲ့သည္။ အေနာက္တိုင္း
လူ႕ေဘာင္အဖြဲ႕အစည္းသည္ သူတို႔၏ အေရးအသားမ်ားေၾကာင့္
ဖိႏွိပ္ခံေနရမႈမ်ားကို ပိုၿပီး ဂ႐ုစိုက္လာမိၾကသည္။
Beauvoir က သူမ၏ The Second Sex (1949) တြင္ အေနာက္တိုင္းလူ႕ေဘာင္က
ေယာက္်ားေတြ မဟုတ္တာလုပ္လၽွင္ သာမန္ဟုယူဆၿပီး၊ မိန္းမေတြ လိုက္လုပ္လၽွင္
ေဖာက္ျပန္သည္ဟူ၍ ယူဆၾကျခင္းေၾကာင့္ မိန္းမမ်ားသည္ ''သီးျခား''
ျဖစ္သြားရသည္ဟု ေထာက္ျပသည္။ အမ်ိဳးသမီးမ်ားတြင္လည္း အထူးသီးသန္႔
ခံစားခ်က္မ်ားရွိသည္ကို အသိအမွတ္ျပဳၾကရန္ သူက ေတာင္းဆိုထားသည္။
Kate Millett က သူမ၏ Sexual Politics (1970) တြင္ အမ်ိဳးသားမ်ားသည္
အရာရာကို ဦးေဆာင္ရမည္ ဆိုသည့္အယူအဆကို မိသားစုႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈတြင္
အတင္းအဓမၼ လက္ခံေစျခင္း၊ အထူးသျဖင့္ စာေပနယ္တြင္ ေနရာယူလြန္းျခင္းမ်ားကို
ေထာက္ျပေဝဖန္ထားသည္။
ေနာက္ပိုင္းတြင္ အမ်ိဳးသမီးအခြင့္အေရး
လႈပ္ရွားသူမ်ားေပါင္းစည္းညီၫြတ္စြာျဖင့္ သူတို႔အေပၚ ယဥ္ေက်းမႈအရ
လည္းေကာင္း၊ ေနာက္ခံ သမိုင္းေၾကာင္းအရလည္းေကာင္း ဖိႏွိပ္မႈမ်ားကို
တြန္းလွန္တိုက္ခိုက္ရန္ ေတာင္းဆို လာၾကသည္။
အမ်ိဳးသမီးတိုက္ပြဲ ဒုတိယလႈိင္းသည္ အမ်ိဳးသမီးႏွင့္ အမ်ိဳးသားမ်ားသည္
႐ုပ္ပိုင္းႏွင့္ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ကြဲျပားျခားနားမႈမ်ားကို
အေလးအနက္ထားလာၾကသည္။ စိတ္ပညာရွင္ Sigmund Freud ၏ ေလ့လာ ဆန္းစစ္ခ်က္အရ
လူသားတိုင္းအတူတူျဖစ္သည္ဆိုသည့္ အယူအဆကို ေထာက္ျပၾကသည္။
အမ်ိဳးသမီးမ်ား သည္ အမ်ိဳးသားမ်ား ႏွင့္ကြာျခားခ်က္မွာ
ခႏၶာကိုယ္အခ်ိဳးအစား၊ ဟန္ပန္အေနအထားႏွင့္ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ျခင္း၊
မီးဖြားျခင္းတို႔သာျဖစ္သည္။ ယင္းအခ်က္သည္ အဓိကက်သည့္အခ်က္ျဖစ္ၿပီး
ေယာက္်ားထက္ မိန္းမက သာလြန္သည့္ အခ်က္ပင္ျဖစ္ရမည္။ ထိုကြာျခားခ်က္ေၾကာင့္
နိမ့္က်မႈမျဖစ္ေစရဟူ၍ ေထာက္ျပၾကသည္။
အမ်ိဳးသမီးတို႔၏သဘာဝသည္ အားနည္းခ်က္မဟုတ္။ အားနည္းသည္ဟူ၍ မယူဆသင့္ေၾကာင္း
တင္ျပေဆြးေႏြးလာၾကသည္။ အမ်ိဳးသမီးမ်ားသည္ အသက္အႏၲရာယ္ေၾကာင့္လည္းေကာင္း၊
အလုပ္ခြင္တြင္ အခ်ိန္ျပည့္တာဝန္ထမ္းေဆာင္လိုသည့္အတြက္ေၾကာင့္လည္းေကာင္း
လင္ယူသားေမြးခြင့္ကို ျပဳခ်င္မွျပဳႏိုင္ သည္ဆိုသည့္ သေဘာတရားမ်ားလည္း
ေခတ္စားလာျပန္သည္။
အမ်ိဳးသမီးတိုက္ပြဲတြင္ သတိျပဳစရာအခ်က္မွာ ေယာက္်ားမ်ားသည္
မိန္းမမ်ားကိုလႊမ္းမိုးလိုျခင္း၊ အားႏြဲ႕သူဟူ၍ ဆက္ဆံျခင္းမ်ားျဖစ္သည္။
ဥပမာ အေမရိကန္ပညာရွင္ Mary Daly က သူမ၏ Gyn/Ecology (1979) စာအုပ္တြင္
ေယာက္်ားေတြႀကီးစိုးသည့္ေခတ္တြင္ မိန္းမမ်ားကို အတင္းအက်ပ္
ကာမဆက္ဆံျခင္းခံရရန္ အတြက္ မိန္းမျဖစ္ေနရျခင္းႏွင့္၊
ေယာက္်ားေတြထင္တိုင္းျပဳမူႏိုင္ခြင့္ကို ၿငိမ္သက္ခံရန္ ျဖစ္ေနရျခင္းကို
ေထာက္ျပထားသည္။
အမ်ိဳးသမီးလႈပ္ရွားမႈကို ဦးေဆာင္ေနၾကသူမ်ားက
လိင္မႈဆိုင္ရာအၾကမ္းဖက္မႈမ်ားကို မိမိ အိမ္တြင္းႏွင့္
ျပင္ပေလာကခြဲျခားစရာမလိုေၾကာင္း၊ မိမိဇနီးမယားဆိုၿပီး
အဓမၼက်င့္၍မရေၾကာင္း၊ ေယာက္်ားႀကီးစိုးေသာ ေခတ္ဆိုၿပီး မိန္းမမ်ားကို
ထင္တိုင္းႏွိမ့္ခ်ဆက္ဆံ၍ မရေၾကာင္း ေဆြးေႏြးလာၾကသည္။
အမ်ိဳးသမီးေရးလႈပ္ရွားသူမ်ားတြင္ ထင္ရွားသည့္ အေမရိကန္မွ Andrea Dworkin
ဆိုသူက ေယာက္်ားမ်ား သည္ အမ်ိဳးသမီးမ်ား၏ ဝတ္လစ္စားလစ္ပုံမ်ားကို
ၾကည့္ၿပီး အာသာေျဖျခင္းကို အၾကမ္းဖက္မႈႏွင့္ ႏႈိင္းယွဥ္ ေထာက္ျပထားသည္။
အမ်ိဳးသမီးမ်ားသည္ မိမိကိုယ္ခႏၶာကို မိမိပိုင္ဆိုင္ခြင့္ရွိသည္ဆိုသည့္
အခြင့္အေရးသည္ မိခင္ေလာင္းဘဝကို ခံယူခ်င္မွ
ခံယူခြင့္ရွိသည္ဆိုသည့္အယူအဆႏွင့္အတူ တိုက္ယူ၍ရလာသည့္ သေဘာ
တရားမ်ားျဖစ္သည္။
ေယာက္်ားေတြႀကီးစိုးလႊမ္းမိုးထား၍ မိန္းမဆိုသည္မွာ
မ်ိဳးဆက္ျပန္႔ပြားေရးအတြက္ တာဝန္ရွိသည္ဆိုသည့္ အယူအဆေနရာတြင္
မိန္းမမ်ားသည္ အနာဂတ္အတြက္ မိမိကိုယ္ပိုင္ ေ႐ြးခ်ယ္ခ်က္ျဖင့္
မ်ိဳးဆက္ထားပိုင္ခြင့္ ရွိသည္ဆိုေသာအယူအဆမ်ား ဝင္လာသည္။
အခ်ိဳ႕ေသာ အမ်ိဳးသမီးေရး တိုက္ပြဲဝင္ သူမ်ားက ဤေနရာတြင္
အိမ္ေထာင္ရွင္အမ်ိဳးသမီးဘဝခံယူရန္ထက္ တစ္ကိုယ္တည္း အပ်ိဳႀကီးဘဝခံယူၿပီး
မိခင္ေလာင္းျဖစ္ခြင့္၊ အမ်ိဳးသမီးခ်င္း လိင္တူ ဆက္ဆံေပါင္းသင္းခြင့္
မ်ားကို တိုက္ပြဲဝင္လာၾကျပန္သည္။
မ်က္ေမွာက္ေခတ္အမ်ိဳးသမီးေရးရာ
အမ်ိဳးသမီးေရးတိုက္ပြဲဝင္လႈပ္ရွားမႈမ်ားသည္ ဥေရာပဗဟိုျပဳ
လႈပ္ရွားမႈမ်ားျဖစ္ေနေၾကာင္းေတြ႕ရသည္။ ဥေရာပႏွင့္ ေျမာက္အေမရိက
ယဥ္ေက်းမႈမ်ားကိုအေျခခံကာ တိုက္ပြဲဝင္လႈပ္ရွားေနၾကျခင္းျဖစ္သည္။ အထူး
သျဖင့္ လူမည္းအမ်ိဳးသမီးမ်ားႏွင့္ ဖြံ႕ၿဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားမွ
အမ်ိဳးသမီးမ်ားအတြက္ တိုက္ပြဲဝင္မႈမ်ားျဖစ္သည္။
ဥပမာ အိႏၵိယႏိုင္ငံသူ Gayatri Chakravorty Spivak က အဂၤလို-အေမရိကန္
အမ်ိဳးသမီးေရးဝါဒီမ်ားသည္ သူတို႔၏ သေဘာတရားမ်ားကို
ဖြံ႕ၿဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားသို႔ သြပ္သြင္းကာ အမ်ိဳးသမီးမ်ားကို ''သီးျခား''
မျဖစ္ျဖစ္ေအာင္ အေနာက္အျမင္ျဖင့္ လုပ္ေနၾကသည္ဟု ေဝဖန္သြားသည္။
အေနာက္မဟုတ္သည့္ ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ အမ်ိဳးသမီး ေရးရာႏွင့္ပတ္သက္ၿပီး
သူ႕လမ္းေၾကာင္းႏွင့္သူ တိုက္ပြဲဝင္ေနၾကသည္သာ ျဖစ္သည္။ ဥပမာ လူမည္း
အမ်ိဳးသမီး မ်ားကို လူမ်ိဳးစုအရ၊ လိင္အရ ခြဲျခားဆက္ဆံျခင္း ဆိုသည့္
အယူအဆသည္ အခ်ိဳ႕ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ျဖစ္ႏိုင္မည္ မဟုတ္ေပ။
အာရွ၊ ကရစ္ဘီယံႏွင့္ အေမရိကန္ေရာက္အာဖရိကတိုက္
သားအမ်ိဳးသမီးေရးဝါဒီမ်ားအေနျဖင့္ ႏိုင္ငံေရးကို အသုံးခ်ကာ လူမ်ိဳးစု
အစြမ္းျပေရးကို ဦးစားေပးေဆာင္႐ြက္ေနၾကသည္မ်ားလည္းေတြ႕ရသည္။
လက္တင္ အေမရိကႏိုင္ငံ အမ်ိဳးသမီးေရးဝါဒီမ်ားသည္ မ်ိဳးႏြယ္၊ လူတန္းစား၊
လိင္ခြဲျခားမႈမ်ားကို တိုက္ပြဲဝင္ေနၾကသည္ ဆိုေသာ္လည္း
အမ်ိဳးသမီးေရးရာကိစၥမ်ားအေပၚတြင္သာ အေလးထားေဆာင္႐ြက္လြန္းသည္ဟု ေဝဖန္ၾက
သည္။
အစၥလာမ္ဘာသာ ကိုးကြယ္သည့္ တိုင္းျပည္မ်ားမွ တိုးတက္သည့္ အျမင္ရွိေသာ
ဘာသာေရး ေခါင္းေဆာင္မ်ားသည္ အမ်ိဳးသမီးမ်ားအေပၚ ခြဲျခားဆက္ဆံမႈမ်ားကို
ဆန္႔က်င္တိုက္ဖ်က္ေပးလာၿပီ ျဖစ္သည္။ တရားဝင္ဇနီးမယားမ်ားစြာယူျခင္း၊
အိမ္တြင္းပုန္းေနရျခင္း ဆိုသည့္ အယူအဆမ်ားသာမက လင္ေယာက္်ားကို
ကြာရွင္းလိုလၽွင္ ကြာရွင္းပိုင္ခြင့္မ်ားကိုပါ အေလးထား စဥ္းစားလာၾကၿပီ
ျဖစ္သည္။
အိႏၵိယႏိုင္ငံတြင္ အမ်ိဳးသမီးေရးလႈပ္ရွားသူမ်ားက လက္ဖြဲ႕ေၾကးမ်ားစြာ
ေပးေဆာင္ရသည့္ဓေလ့ကို တိုက္ဖ်က္ ေနၾကၿပီျဖစ္သည္။
လက္ဖြဲ႕ေၾကးေနာက္ကြယ္တြင္ ျဖစ္ေပၚလာသည့္ '' ေသမင္းလက္ဖြဲ႕ေၾကး''
ကိစၥမ်ားသည္ အိႏၵိယႏိုင္ငံတြင္ႀကီးမားလာသည္။
သတို႔သမီးျဖစ္သူဘက္က လက္ဖြဲ႕ေၾကးမ်ားစြာတင္ေတာင္းရျခင္းေၾကာင့္
မေပးႏိုင္သည့္ မိဘမ်ားသည္ ရွက္ရွက္ႏွင့္ မိမိတို႔သမီးကို သတ္ျဖတ္လိုက္ရမႈ
မ်ားလာသည့္အခါ အိႏၵိယ လူ႕ေဘာင္တြင္ လက္ဖြဲ႕ေၾကးကို တိုက္ပြဲဝင္သည္အထိ
ျဖစ္လာသည္။
လိင္တူဆက္ဆံျခင္းကို ေထာက္ခံသည့္ စာေရးဆရာမမ်ားက
အမ်ိဳးသမီးေရးလႈပ္ရွားမႈသည္ သူတို႔လက္ခံေသာ စံကို အေရးမထားေၾကာင္း
ေထာက္ျပေဝဖန္ခဲ့သည္။ အေမရိကန္ကဗ်ာဆရာမ Adrienne Rich ဆိုသူသည္
အမ်ိဳးသမီးခ်င္းလိင္တူဆက္ဆံမႈကို သီဝရီမ်ားထုတ္ကာ တင္ျပေဆြးေႏြးခဲ့သည့္
လႈပ္ရွားသူတစ္ဦး အျဖစ္ထင္ရွားသည္။
သူမက အမ်ိဳးသားမ်ားအေနျဖင့္ အမ်ိဳးသမီးမ်ားကို မ်ိဳးဆက္ျပန္႔ပြားေရးအတြက္
မရွိမျဖစ္ လိုအပ္ေသာ သူမ်ားအျဖစ္ သေဘာထားကာ ဆက္ဆံေနသေ႐ြ႕ ထိုသေဘာတရားကို
ဆန္႔က်င္သည့္အေနျဖင့္ လိင္တူခ်င္း ေပါင္းသင္းေနထိုင္ ဆက္ဆံျခင္းကို
ျပဳသင့္ေၾကာင္းေထာက္ခံ ေဆြးေႏြးထားသည္။
လူမည္း အမ်ိဳးသမီးေရးရာ လႈပ္ရွားသူမ်ားကဲ့သို႔ Rich သည္ ႏိုင္ငံေရးတြင္
ပြင့္လင္းစြာ ေျပာဆိုေဆြးေႏြးပိုင္ခြင့္ ရွိသကဲ့သို႔ လိင္ကိစၥတြင္လည္း
လြတ္လပ္ခြင့္ရွိသင့္ေၾကာင္း ေျပာဆိုေဆြးေႏြး လႈပ္ရွားခဲ့သည္။
အမ်ိဳးသမီးမ်ား လြတ္လပ္ခြင့္ႏွင့္ပတ္သက္ၿပီး
အေတြးအျမင္တင္ျပခ်က္မ်ားစြာရွိပါသည္။ အထူးသျဖင့္ ၿဗိတိန္ ႏိုင္ငံတြင္
မာ့က္စ္ဝါဒ အမ်ိဳးသမီးေရး သေဘာတရားက ပိုၿပီးေခတ္စားသည္။ ဂ်ာမန္ဆိုရွယ္လစ္
သေဘာ တရားေရးဆရာႀကီးမ်ားျဖစ္ၾကသည့္ မာ့က္စ္ႏွင့္ အိန္ဂ်ယ္တို႔က
အမ်ိဳးသမီးမ်ားႏွင့္ပတ္သက္သည့္ အခြင့္ အေရးကို
စီးပြားေရးႏွင့္ႏိုင္ငံေရးတြင္ အျပည့္အဝရရွိႏိုင္ေရး ဦးေဆာင္ေဆြးေႏြးခဲ့
ၾကသည္။
လုပ္ငန္းခြင္အတြင္း က်ားမလိင္ခြဲျခားမႈ မျပဳေရး၊ ကေလးသူငယ္မ်ား
မခိုင္းေစေရး၊ တန္းတူညီမၽွ အခြင့္အေရး ေပးေရးတို႔အတြက္ သီအိုရီမ်ားထုတ္ကာ
ျပဳစုေရးသားခဲ့ၾကသျဖင့္ ေနာင္အခါ ဆိုရွယ္လစ္၊ ကြန္ျမဴနစ္
ႏိုင္ငံမ်ားအတြင္း အမ်ိဳးသမီးထု၏ အခန္းက႑သည္ ေရွ႕တန္းသို႔
ေရာက္လာခဲ့ရသည္။
အေမရိကန္ႏိုင္ငံတြင္လည္း ႐ုပ္ဝါဒ
အမ်ိဳးသမီးေရးလႈပ္ရွားမႈမ်ားေခတ္စားခဲ့သည္။ အမ်ိဳးသမီးမ်ားသည္
႐ုပ္အေျခအေန၊ လူမႈဆက္ဆံေရး အေနအထားမ်ားအရ
လူတန္းစားတစ္ရပ္အေနျဖင့္သေဘာထားကာ ႏွိမ့္ခ်ဆက္ဆံျခင္းခံေနရသည္ဟု သူတို႔က
ေထာက္ျပၾကသည္။
မ်က္ေမွာက္ကာလတြင္ အမ်ိဳးသမီးေရးတိုက္ပြဲမ်ားသည္
ေခတ္လြန္ဝါဒတစ္ရပ္အေနျဖင့္ ေႏွာင္းကာလ အေတြးအေခၚမ်ားကို
တိုက္ပြဲဝင္ေနၾကသည္။ အမ်ိဳးသမီးတိုင္း တန္းတူအခြင့္အေရးကို အျပည့္အဝ
ရပိုင္ခြင့္ရွိေၾကာင္း၊ ေနာင္အနာဂတ္ကာလတြင္
တိုက္ပြဲဝင္ရန္မလိုသည့္အေနအထားရရွိသည္အထိ လြတ္လပ္ ခြင့္ႏွင့္တန္းတူ
ညီမၽွရပိုင္ခြင့္ရွိရမည္ဟု တိုက္ပြဲဝင္ေနၾကၿပီျဖစ္သည္။
အေမရိကန္ႏွင့္ ၿဗိတိန္ႏိုင္ငံတို႔၌ ယေန႔တိုင္ လြတ္လပ္စြာ
ပဋိသေႏၶဖ်က္ခ်ခြင့္ႏွင့္ တစ္လင္တစ္မယား စနစ္တို႔အတြက္တိုက္ပြဲသည္
မၿပီးဆုံးေသး သည့္ တိုက္ပြဲႀကီးျဖစ္ေနေသးသည္။
အမ်ိဳးသမီးတိုက္ပြဲ၏ သက္ေရာက္မႈမ်ား
အမ်ိဳးသမီး တိုက္ပြဲဝင္သူမ်ားေၾကာင့္ အမ်ိဳးသမီးေရးႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး
မ်က္ေမွာက္ကာလတြင္ အေတာ္ေလး သတိမူလာၾကသည္ဟု ဆိုႏိုင္သည္။
တန္းတူညီမၽွမျဖစ္မႈ၊ ႏွိမ့္ခ်စြာဆက္ဆံခံေနရမႈမ်ားကို လူတို႔ အေလး အနက္ထား
စဥ္းစားလာၾကသည္။
လုပ္ငန္းခြင္အတြင္း အမ်ိဳးသမီးမ်ား၏ အဆင့္အတန္းႏွင့္ မည္သို႔ျပဳမူ
ဆက္ဆံေနရာေပးရမည္မ်ားကို ထည့္သြင္း စဥ္းစားလာၾကရသည္။ လုပ္ငန္းခြင္အတြင္း
အလုပ္ရွင္ သို႔မဟုတ္ အထက္အရာရွိတို႔၏ ထိကပါးရိကပါးလုပ္မႈ၊
အဓမၼဆက္ဆံခိုင္းေစမႈ၊ လိင္မႈဆိုင္ရာအၾကမ္းဖက္မႈမ်ားကို
မျပဳလုပ္ဝန္႔သည္အထိ ျဖစ္လာၾကသည္။
ေဆာက္လုပ္ေရးလုပ္ငန္းခြင္မ်ားတြင္ အမ်ိဳးသမီးမ်ားက အမ်ိဳးသား မ်ားနည္းတူ
တန္းတူ လုပ္ေဆာင္ျပလာႏိုင္ၾကသျဖင့္ အမ်ိဳးသမီးအတြက္
သီးျခားစဥ္းစားရမႈမ်ား၊ လုပ္ချပႆနာ မ်ားမရွိသည့္ ေခတ္သို႔ ေရာက္လာသည္။
အမ်ိဳးသမီးတိုက္ပြဲသည္ လူ႕ေဘာင္ယဥ္ေက်းမႈကိုလည္း မ်ားစြာလႊမ္းမိုးခဲ့သည္။
မီဒီယာေလာကတြင္ သတင္းလိုက္ သတင္းယူ သတင္းေရးရသည့္ကိစၥမ်ားတြင္
က်ားမခြဲျခား၍မရႏိုင္ေအာင္ တန္းတူ ညီမၽွ အခြင့္အေရးေတြ ရလာသည္။
အမ်ိဳးသမီးမ်ား၏ အေတြးႏွင့္အေရးကိုလည္း လူတိုင္းလက္ခံလာခဲ့ၾကသည္။
အမ်ိဳးသမီးတစ္ဦးသည္ အမ်ိဳးသားမ်ားနည္းတူ
ေနရာအႏွံ႔တာဝန္ယူလုပ္ေဆာင္မႈမ်ား၊ လႈပ္ရွားမႈမ်ား ရွိလာ သည္။
ေအအိုင္ဒီအက္စ္လႈပ္ရွားမႈမ်ား၊ လိင္ခြဲျခားဆက္ဆံမႈမျပဳေရး၊ နည္းပညာ၊
စစ္ပြဲစသည့္ ေနရာတိုင္းလိုလိုတြင္ အမ်ိဳးသမီးမ်ား၏အခန္းက႑သည္
ေလၽွာ႔တြက္၍မရႏိုင္ေပ။
အခ်ိဳ႕အမ်ိဳးသမီးေရး လႈပ္ရွားမႈမ်ားသည္
ႏ်ဴကလီးယားလက္နက္မ်ားထိန္းခ်ဳပ္ေရး၊ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး၊ ပတ္ဝန္းက်င္
ထိန္းသိမ္းေရးႏွင့္ ဆက္ႏႊယ္လာသည္ကိုလည္း ေတြ႕ရသည္။ နည္းပညာပိုင္းတြင္
မ်ိဳးဆက္ျပန္႔ပြားေရးဆိုင္ရာ အယူအဆ သစ္မ်ား၊ အငွားကိုယ္ဝန္ေဆာင္မႈမ်ားကို
အမ်ိဳးသမီးမ်ားကို အမ်ိဳးသားမ်ားက တာဝန္တစ္ရပ္ အေနျဖင့္ သတ္မွတ္ထားျခင္း၊
ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ရန္ႀကံေဆာင္ျခင္းတို႔မွ ကင္းလြတ္ေစရန္ အားေပးေထာက္ခံ
တိုက္ပြဲဝင္လာမႈမ်ားလည္း လုပ္လာၾကသည္။
အမ်ိဳးသမီးေရး တိုက္ပြဲမ်ားသည္ မ်က္ေမွာက္ေခတ္ကာလ၏ မႏုႆေဗဒ၊ လူမႈေဗဒ၊
စိတ္ပညာ၊ စာေပေဝဖန္ေရး၊ သမိုင္း၊ ဘာသာေရးႏွင့္ သိပၬံပညာရပ္တို႔ကိုလည္း
မ်ားစြာသက္ေရာက္မႈ ရွိေစခဲ့သည္။
အမ်ိဳးသမီးထုကို ကိုယ္စားမျပဳသည့္အေတြးအျမင္မ်ားကို အမ်ိဳးသမီး
ပညာတတ္မ်ားက ညီၫြတ္စြာလက္တြဲၿပီး တိုက္ပြဲဝင္ခဲ့ျခင္းေၾကာင့္
အမ်ိဳးသမီးဆိုသည္မွာ နိမ့္က်သည့္လူတန္းစားမ်ား မဟုတ္ေတာ့။ ဘဝရွင္
မိန္းမသားမ်ားဟူ၍ ဟစ္ေႂကြးႏိုင္ေရးအတြက္ ေပးဆပ္ခဲ့ရသည္ေတြက
မ်ားစြာရွိခဲ့သည္မွာ အမွန္ျဖစ္သည္။
အမ်ိဳးသမီးဆိုသည္မွာလည္းလူ။ အမ်ိဳးသားဆိုသည္မွာလည္းလူ။ ေနရာတကာ ေယာက္်ား
ႏွင့္မိန္းမဆိုသည္ မရွိ။ လူ႕ေဘာင္တြင္ လူေတြက လူ႕လုပ္ငန္းမ်ား
လုပ္ေဆာင္ရင္းျဖင့္ ခ်ီတက္ေနျခင္းျဖစ္သည္ဆိုျခင္းက လူသားသမိုင္း
တစ္ေခတ္ကို ဆန္းသစ္ေစခဲ့သည္ကေတာ့ အမွန္ပင္။
တင္ညြန္႔